O Vlasotincu

Generalno posmatrano opština ima brdsko-planinski karakter (sa razvijenim  i razuđenim reljefom), koji čini preko 80% njene teritorije.  Najniža tačka je na 230 m nadmorske visine na ušću Vlasine u Južnu Moravu, a najviši vrh raskrsje na 1.433 m. U morfološkom pogledu izdvajaju se dve celine dolinsko-kotlinska (najplodiniji deo opštine) i brdsko-planinska. Klima opštine Vlasotince  je umereno – kontinentalna sa župskom varijantom u ravničarskom – brežuljkastom delu do 500m nadmorske visine. Opština Vlasotince raspolaže raznovrsnim prirodnim resursima, koji predstavljaju dobru osnovu za povećanje ekonomske snage i uspešniji razvoj opštine. Među značajne resurse ubrajaju se: poljoprivredno zemljište, šume, i vodni resursi, koji zajedno pružaju pogodne uslove za  ekonomski razvoj turizma. Poljoprivredno zemljište predstavlja najobimniji i naznačajniji resursi. Prostire se na površilni od 16.853 ha. i obuhvata 54,7% teritorije opštine. U strukturi poljoplrivrednog zeljmišta dominiraju površine pod oranicama i baštama 43,0%. Kod setvene strukture dominantno mesto zauzimaju žita 64,7%, stočno krmno bilje 19,3% i povrće 14,7%. Kvalitet i raznovrsnost zemljišta, povoljni klimatski uslovi, izuzetno čista i nezagađena prirodna sredina, kao i tradicija stanovništva da se bavi poljoprivrednom proizvodnjom, omogućuju raznovrsnu proizvodnju u obimu, koji bi mogao biti oslonac budućeg razvoja. Razvojni značaj ovog resursa u narednom periodu zavisiće od intenziviranja povrtarstva, voćarstva i vinogradarstva, kao i od revitalizacije stočarstva  i izgradnje preradjivačkih kapaciteta. Šume predstavljaju obiman prirodni resurs i značajan  potencijal. Ukupna površine šuma i šumskih zasada na teritoriji opštine Vlasotince iznosi 12.873 ha.

Razvojni značaj ovog resursa zavisiće prvenstveno od zaštite i pošumljavanja šumskih površina, povećanja stepena otvorenosti velikih šumskih površina, primene stručno-tehničkih radova i šumama koje se nalaze u privatnom vlasništvu, kao i od uredjenja lovišta i razvoja lovstva. Vodni potencijal, reka Vlasina, predstavlja veoma važan potencijal opštine. Vlasina protiče kroz teritoriju opštine Vlasotince svojim srednjim i donjim tokom. Na teritoriji opštine Vlasotince, najvažnije pritoke Vlasine su: Ljuberađa, Tegošnica i Pusta Reka. Značaj vodnih resursa u narednom periodu zavisiće od njihove zaštite, očuvanja i uredjenja. Kulturnu baštinu opštine Vlasotince čine: arheološka nalazišta, crkve, spomenici, dela slikarstva, spomenici narodnog  graditeljstva, znamenita mesta i ustanove kulture (Kulturni centar, Narodna biblioteka i KUD ''Siniša Janić''). Mrežu ustanova osnovnog obrazovanja čine 9  osnovnih škola od kojih su dve gradske ''Siniša Janić'' i ''8. Oktobar'' sa po oko 1.200 učenika. Opštinskom centru rade i dve srednje škole: Tehnička škola i Gimnazija ''Stevan Jakovljević''. Zdravstvena zaštita stanovništva obavlja se u Domu zdravlja i Bolnici sa zdravstvenim stanicama i ambulantama u naseljima. Pružanje usluga u oblasti dečje zaštite obezbedjeno je u okviru Predškolske ustanove ''Milka Dimanić''. Vlasotince ima brojna sportska udruženja i klubove. Teritorijalni raspored ustanova osnovnog obrzovanja u potpunosti zadovoljava potrebe stanovništva. Glavni nosilac i realizator aktivnosti iz delokruga socijalne zaštite je Centar za socijalni rad, koji je organizovan za opštine Vlasotince i Crna Trava.

VLASOTINCE I OKOLINA U PROŠLOSTI

Tokom bronzanog gvozdenog doba na Balkanskom poluostrvu se formiraju etničke grupe Ilira i Tračana, koje su u 1.veku pre n. e. Rimljani pokorili, a njihove oblasti pripojene su rimskoj državi i uključene u sistem rimske vojne i upravne organizacije. Vizantijsko carstvo, iznutra slabo, nije moglo da se suprostavi velikim pomeranjima slovenskih plemena koja su u 6. i 7. veku počela da naseljavaju Balkansko poluostrvo.   

Od 9. do 12. veka ovi krajevi se nalaze u rukama Vizantije ili Bugarske, sve do snaženja raške dražave. Ratujući protiv Vizantije, Stefan Nemanja je, pored ostalih delova vizantijske teritorije oko Južne Morave, pripojio Srbiji i ove krajeve. Srpska feudalna država dostigla je vrhunac u 14. veku za vreme vladavine cara Dušana, a proces slabljenja počinje u drugoj polovini 14. veka. Posle Maričke i Kosovske bitke ona je postala vazalna država Otomanske imperije. 

Na istorijskim mapama od 13. do 15. veka vlasotinački kraj se uvek nalazio u granicama srpske države. Pod imenom Vlašotinac, Vlasotince se po prvi put pominje početkom 16. veka i to u prvom sačuvanom popisu iz 1516. godine. U dokumentima iz tog perioda sreću se podaci o dobroj naseljenosti ovih krajeva (posebno ravničarskih predela) i dobroj mreži puteva. Za varošicu Vlasotince je proglašeno 1878. godine po oslobođenju juga Srbije od Turaka. 1893. godine je dobilo prvi urbanistički plan, koji je izradio inženjer Bartos. Bivši vlasotinački srez bio je širi nego sadašnja teritorija opštine Vlasotince. Obuhvatao je više zaplanjskih naselja, deo Lužnice, Crnu Travu, Grdelicu i još nekolicinu pomoravskih sela.

U Vlasotincu Turci nisu nikada živeli kao građani, niti se osećao veći uticaj turske administracije. S mukom su održavali vlast, zato je, izgleda, Vlasotince jedino mesto na Balkanskom poluostrvu gde oni nisu imali xamiju. Tek u drugoj polovoni 18. veka sagradili su kamenu kulu s puškarnicama u kojoj je boravio buljubaša s nekoliko sejmena, kao i haračlije u doba sakupljanja desetka. Kula je danas renovirana i pretvorena u muzej.

Stanovnici Vlasotinca i okoline nikada nisu bili mirni i nikada nisu mogli trpeti tuđinsku vlast. Č esto su dizali bune i ustanke. Prvi vlasotinački ustanak izbio je 1807. godine, a drugi 1839. Iz tog razloga Vlasotince je više puta spaljivano: 1809. i 1841. godine.

Leskovački kraj je 1877/78. skoro ceo bio obuhvaćen narodnim pokretom za oslobođenje i stvaranje dobrovoljačkih odreda. U vlasotinačkom kraju ustanici su zarobili 180 Turaka, zaplenili oružje i potukli Turke kod Orašačkog mosta, Kozaračke kuke i na Kosovici više Grdelice.

Posle oslobođenja od Turaka u Vlasotincu je živelo homogeno srpsko stanovništvo. Bilo je 576 domova i 2622 stanovnika. Vlasotince je bilo i značajan kulturni centar: imalo je 432 pismena muškarca i 22 pismene žene, što je za ono vreme nesumnjivo veliki broj. Prve škole bile si manastirskog tipa i to u Konopnici i Kozaru 1886. godine. [kola novog tipa otvorena je u Vlasotincu 1877. god. a nešto kasnije i ženska škola. Zanatlije su imale svoje esnafe. Brojni su bili obućari, kovači, kazanxije, pinteri, dunđeri. Lokalna trgovina sve više je uzimala maha. Razvija se bankarstvo, a javljaju se i začeci industrije: osniva se prva fabrika - radionica za proizvodnju gajtana u selu Kozaru 1890.